آیا رسول الله هم بر مهر سجده می کردند؟

 

آن‌چه که قطعی است در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله مهری به این صورت که الآن در میان شیعیان رایج است وجود نداشته است و آن حضرت بنا بر اتفاق شیعه و سنی بر خاک، سنگ و حصیر سجده می‌کرده و هرگز بر فرش، سجاده، لباس و... که الآن اهل سنت بر آن سجده می‌کنند، سجده نمی‌کرده است و سجده بر چنین چیزها از بدعت‌هایی است که در میان اهل سنت رایج شده است.

نخستین کسی که بر تربت امام حسین علیه السلام سجده کرد، امام زین العابدین علیه السلام بود که بعد از دفن سید الشهداء علیه السلام مقداری از خاک آن حضرت را برداشت و به مدینه برد و خود و اهل بیت رسول خدا بعد از آن بر خاک سید الشهداء سجده می‌کردند.

شیعیان نیز با تأسی به ائمه اهل بیت علیهم السلام که یکی از ثقلین هستند، سجده بر تربت سید الشهداء را مستحب می‌دانند و بر این کار مداومت می‌کنند.

 

 

 

 

 

شیعیان نیز با تأسی به ائمه اهل بیت علیهم السلام که یکی از ثقلین هستند، سجده بر تربت سید الشهداء را مستحب می‌دانند و بر این کار مداومت می‌کنند.

سجدۀ رسول خدا بر زمین :

شیعه و سنی اتفاق دارند که رسول خدا صلی الله علیه وآله بر زمین سجده می‌کرده و می‌فرموده است :

أعطیت خمسا لم یعطهن أحد قبلی... وجعلت لی الأرض مسجدا وطهورا.

صحیح البخاری، البخاری، ج 1، ص 86.

پنچ چیز به من داده شده است که به هیچ کس قبل از من داده نشده است... زمین برای من محل سجده و پاک کننده قرار داده شده است.

و نیز از ابو وائل نقل شده است که می‌گفت :

رأیت النبی إذا سجد وضع جبهته وأنفه علی الأرض.

أحکام القرآن، الجصاص، ج 3، ص 36، و مسند احمد، ج 4، ص 315، 317.

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله را دیدم که وقتی سجده می‌کرد، پیشانی و بینی‌اش را بر زمین می‌نهاد.

و صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز به تبعیت از آن حضرت، جز بر زمین بر چیز دیگری سجده نمی‌کردند :

وعن أبی عبیدة أن ابن مسعود کان لا یصلی أو لا یسجد إلا علی الأرض. رواه الطبرانی فی الکبیر.

مجمع الزوائد، الهیثمی، ج 2، ص 57.

ابن مسعود نماز نمی‌خواند و سجده نمی‌کرد؛ مگر بر زمین... طبرانی این روایت را در الکبیر نقل کرده است.

حتی نقل شده است که برخی از صحابه، از جمله مسروق بن الأجدع، چیزی شبیه مهر امروزی با خود حمل می‌کرد و در زمان مسافرت با کشتی بر آن سجده می‌کرد. محمد بن سعد در الطبقات الکبری می‌نویسد :

حدثنا محمد قال کان مسروق إذا خرج یخرج بلبنة یسجد علیها فی السفینة.

الطبقات الکبری، محمد بن سعد، ج 6، ص 79.

مسروق، هر وقت که به مسافرتی می‌رفت، مقداری از خاک با خود بر می‌داشت تا در کشتی بر آن سجده کند.

و روایاتی فراوانی که در کتاب‌های شیعه و سنی بسیار یافت می‌شود.

 

سجدۀ رسول خدا بر سنگ :

از ابن عباس نقل شده است که می‌گفت :

أن النبی صلی الله علیه وآله سجد علی الحجر.

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله بر سنگ سجده می‌کرد.

این روایت را حاکم نیشابوری در المستدرک، ج 3، ص 473 نقل و آن را تصحیح می‌کند و ذهبی نیز در تلخیص المستدرک صحت آن را تأیید می‌کند.

 

سجده رسول خدا بر سجاده‌ای ساخته شده از حصیر :

مسلم نیشابوری در صحیح مسلم از أبی سعید خدری نقل می‌کند :

حَدَّثَنِی أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ أَنَّهُ دَخَلَ عَلَی النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَرَأَیْتُهُ یُصَلِّی عَلَی حَصِیرٍ یَسْجُدُ عَلَیْه.

صحیح مسلم، ج 2، ص 62، کتاب الصلاة، باب الصلاة فی ثوب واحد؛ و 128، باب فضل صلاة الجماعة.

از ابو سعید خدری نقل شده است که بر رسول خدا وارد شد و دید آن حضرت بر روی خمره (حصیری) نماز می‌خواند و بر روی همان سجده می‌کند.

همچنین بخاری و مسلم از ام المؤمنین میمونه نقل کرده‌اند :

کَانَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُصَلِّی عَلَی الْخُمْرَة.

صحیح البخاری، ج 1، ص 101، کتاب الصلاة، باب الصلاة علی الخمرة، صحیح مسلم،‌ ج 2، ص 128، کتاب الصلاة، باب فضل صلاة الجماعة.

از میمونه همسر رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده است که فرمودند رسول خدا بر روی خمره (حصیری) سجده می‌فرمودند.

و نیز مسلم از عایشه نقل می‌کند :

عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَاوِلِینِی الْخُمْرَةَ مِنْ الْمَسْجِدِ قَالَتْ فَقُلْتُ إِنِّی حَائِضٌ فَقَالَ إِنَّ حَیْضَتَکِ لَیْسَتْ فِی یَدِک.

 صحیح مسلم، ج 1، ص 168.

از عائشه نقل شده است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وآله به من فرمودند به من خمرۀ (حصیر) سجده را بده. گفتم که من عذر زنانه دارم حضرت پاسخ دادند که عذر تو به دستت مربوط نمی‌شود.

و هیثمی در مجمع الزوائد از ابن عمر نقل می‌کند :

کان رسول الله صلی الله علیه وسلم یصلی علی الخمرة ویسجد علیها. رواه أحمد والبزار والطبرانی فی الکبیر والأوسط، ورجال أحمد رجال الصحیح.

 مجمع الزوائد، ج 2، ص 56.

از ابن عمر نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله بر روی تکه حصیری نماز می‌خوانده و بر همان سجده می‌کردند.

مراد از «خمره» همان طور که علمای شیعه و سنی گفته‌اند، سجاده‌ای است که از حصیر درست می‌شده است؛ چنانچه ابن سلام در غریب الحدیث می‌نویسد :

وقال أبو عبید: فی حدیث النبی علیه السلام أنه کان یسجد علی الخمرة. قال أبو عبید: الخمرة شئ منسوج یعمل من سعف النخل ویرمل بالخیوط وهو صغیر علی قدر ما یسجد علیه المصلی أو فویق ذلک، فإن عظم حتی یکفی الرجل لجسده کله فی صلاة أو مضجع لو أکثر من ذلک فحینئذ حصیر ولیس بخمرة.

غریب الحدیث، ابن سلام، ج 1، ص 276 - 277

ابو عبید گفته است که در روایت رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده است که ایشان بر روی خمره نماز می‌خواندند. ابو عبید گفت مقصود از خمره، تکه ای کوچک و بافته است که از برگ خرما درست می‌شود و در بین آن نخ عبور داده می‌شود و کوچک است به اندازه محل سجده یا کمی بزرگ‌تر از آن؛ ولی اگر بزرگ‌تر باشد که تمام بدن بر روی آن جا شود در نماز یا در هنگام خواب به آن حصیر گفته می‌شود نه خمره.

و زبیدی در تاج العروس می‌نویسد :

ویقال: صلی فلان علی الخمرة، وهی حصیرة صغیرة تنسج من السعف، أی سعف النخل وترمل بالخیوط.

تاج العروس، الزبیدی، ج 6، ص 365

وقتی می‌گویند فلان کس بر روی خمره نماز خواند؛ یعنی بر روی حصیر کوچکی که از برگ درخت خرما درست می‌شود و با خط به هم متصل می‌گردد.

 

فرمان رسول خدا بر سجده بر خاک

در بسیاری از روایات نقل شده است که رسول خدا به کسانی که از سجده بر خاک پرهیز می‌کردند، دستور می‌داد که بر خاک سجده کنند. ما به برخی از این روایات از کتاب‌های اهل سنت اشاره می‌کنیم :

عبد الرزاق صنعنانی از خالد الجهنی نقل می‌کند :

رأی النبی (صلی الله علیه وآله) صهیبا یسجد کأنه یتقی التراب فقال له: تربّ وجهک یا صهیب.

المصنف لعبد الرزاق الصنعانی، ج 1، ص 391، ح 1528 و کنز العمال، ج 7، ص 465.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) شخصی به نام صهیب را دید که در هنگام سجده مراقب بود که صورتش به خاک مالیده نشود، پیامبر به او فرمود: ای صهیب، صورت را بر خاک بگذار.

و همچنین از ام سلمه رضی الله عنها نقل شده که فرمود :

رأی النبی (صلی الله علیه وآله) غلاما لنا یقال له أفلح ینفخ إذا سجد، فقال: یا أفلح ترب.

الاصابة، ابن حجر، ج 1، ص 252 و أسد الغابة، ج 1، ص 107 و صحیح الترمذی، ج 2، ص 236 و فتح الباری، ج 3، ص 68 و کنز العمال، ج 7 ص 459، ح 19776.

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله غلام مرا که افلح نام داشت، دید که در هنگام سجده خودش را از خاک دور نگه می‌داشت. پیامبر به او فرمود: خودت را به خاک بینداز (بر خاک سجده کن).

 

منع رسول خدا از سجده بر عمامة :

عن عیاض بن عبد اللّه القرشی: رأی رسول الله صلی الله علیه وسلم رجلا یسجد علی کور عمامته فأومأ بیده: ارفع عمامتک، وأومأ إلی جبهته.

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله مردی را دید که بر قسمتی از عمامۀ خود سجده می‌کرد، آن حضرت با دستش اشاره کرده که عمامه‌ات را بالا بکش و بر پیشانی‌اش اشاره کرد (بر پیشانی‌ات سجده کن).

السنن الکبری، ج 2، ص 105.

و از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمود :

إذا کان أحدکم یصلی فلیحسر العمامة عن جبهته.

السنن الکبری، ج 2، ص 105.

هر گاه خواستید سجده کنید، باید عمامه را از پیشانی‌تان کنار بزنید.

این نشان می‌دهد که در موقع سجده هیچ مانعی نباید بین پیشانی و زمین باشد و سجده کردن بر عمامه، فرش و... باطل است.

 

سجده فقط بر خاک جایز است :

شیعیان هرگز سجده کردن بر تربت حضرت سید الشهداء یا هر تربت دیگری را واجب نمی‌دانند؛ بلکه با تأسی و پیروی از فرامین ائمه اهل بیت علیهم السلام که عدل و قرین قرآن در حدیث ثقلین ذکر شده‌اند، سجده کردن بر تربت امام حسین علیه السلام را مستحب می‌دانند؛ و طبق روایاتی که از آن خاندان پاک رسیده است، سجده، تنها بر زمین و آن‌چه که از او می‌روید صحیح است و بر چیزهای دیگر؛ از جمله لباس، فرش و... جایز نیست. ما در این جا فقط به نقل یک روایت بسنده می‌کنیم :

عن هشام بن الحکم أنه قال لأبی عبد الله (علیه السلام) أخبرنی عما یجوز السجود علیه وعما لا یجوز، قال: السجود لا یجوز إلا علی الأرض أو علی ما أنبتت الأرض إلا ما اکل أو لبس، فقال له: جعلت فداک ما العلة فی ذلک؟ قال: لان السجود خضوع لله عز وجل فلا ینبغی أن یکون علی ما یؤکل ویلبس، لان أبناء الدنیا عبید ما یأکلون ویلبسون، والساجد فی سجوده فی عبادة الله عز وجل، فلا ینبغی أن یضع جبهته فی سجوده علی معبود أبناء الدنیا الذین اغتروا بغرورها، الحدیث

وسائل الشیعة (آل البیت)، ج 5، ص 343.

هشام بن حکم می‌گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: سجده بر چه چیزهایی جایز و بر چه چیزهایی جایز نیست؟ امام علیه السلام فرمودند: سجده جایز نیست؛ مگر بر زمین و آن‌چه که از زمین می‌روید؛ غیر از خوردنی‌ها و پوشدنی‌ها. هشام بن حکم می‌گوید به آن حضرت عرض کردم: فدایت شوم، دلیل آن چیست؟ آن حضرت فرمود: زیرا سجده برای خداوند و تواضع در برابر او است و سزاوار نیست که بر روی خوراکی وپوشاک باشد؛ چرا که دنیا پرستان بنده آن چیزی هستند که می‌خورند و می‌آشامند؛ اما کسی که سجده می‌کند در حال سجود برای خداوند بلند مرتبه است؛ از این رو، سزاوار نیست که در حال سجده پیشانیش را بر همان چیزی نهد که دنیا پرستان از حیله های آن فریب خورده‌اند.

مرحوم علامۀ امینی رضوان الله تعالی علیه در این باره می‌فرماید :

نحن نتخذ من تربة کربلاء قطعا لمعا وأقراصا نسجد علیها کما کان فقیه السلف مسروق بن الأجدع یحمل معه لبنة من تربة المدینة المنورة یسجد علیها والرجل تلمیذ الخلافة الراشدة، فقیه المدینة ومعلم السنة بها، وحاشاه من البدعة... وکثیر من رجال المذهب یتخذون معهم فی أسفارهم غیر تربة کربلاء مما یصح السجود علیه کحصیر طاهر نظیف یوثق بطهارته أو خمرة مثله ویسجدون علیه فی صلواتهم. ونحن نری أن الأخذ بهذین الأصلین القویمین، والنظر إلی رعایة أمری الحیطة والحرمة ومراقبتهما...

السجود علی التربة الحسینیة، الشیخ الأمینی، ص 66 –

ما از خاک محل شهادت امام حسین (علیه السلام) قطعه‌هایی را در اندازه های متفاوت می‌سازیم که هنگام سجده پیشانی را بر آن می‌گذاریم، همان گونه که مسروق بن اجدع فقیه اهل سنت وشاگرد مکتب خلافت قطعه ای از خاک مدینه را همراهش می‌برد و بر آن سجده می‌کرد. آیا می‌شود گفت: دانشمند و فقیه اهل مدینه و آموزگار سنت نبوی بدعت گذار بوده و کارش ناشایست بوده است؟

آری بسیاری از بزرگان مذهب (شیعه) هنگام سفر قطعه ای حصیر یا غیر آن را که پاک وطاهر بود همراه می‌بردند و هنگام نماز برآن سجده می‌کردند، و لذا ما بر اساس این نقل و روش محکم سجده بر خاک را الازم می‌دانیم.

مرحوم علامه کاشف الغطاء رضوان الله علیه نیز در این باره می‌فرماید :

ولعلّ السر فی التزام الشیعة الإمامیّة (استحبابا) بالسجود علی التربة الحسینیة، مضافاً إلی أنّها أسلم من حیث النظافة والنزاهة من السجود علی سائر الأراضی وما یطرح علیها من الفرش والبواری والحصر الملوّثة والمملوءة غالباً من الغبار والمیکروبات الکامنة فیها.

مضافاً إلی کلّ ذلک لعلّه من جهة الأغراض العالیة والمقاصد السامیة منها، أن یتذکر المصلی حین یضع جبهته علی تلک التربة، تضحیة ذلک الإمام بنفسه وأهل بیته والصفوة من أصحابه فی سبیل العقیدة والمبدأ ومقارعة الجور والفساد.

ولما کان السجود أعظم أرکان الصلاة، وفی الحدیث «أقرب ما یکون العبد إلی ربه حال سجوده» فیناسب أن یتذکر بوضع جبهته علی تلک التربة الزاکیة، أولئک الذین جعلوا أجسامهم ضحایا للحق، وارتفعت أرواحهم إلی الملأ الأعلی، لیخشع ویخضع ویتلازم الوضع والرفع، وتحتقر هذه الدنیا الزائفة، وزخارفها الزائلة، ولعل هذا هو المقصود من أن السجود علیها یخرق الحجب السبع کما فی الخبر، فیکون حینئذ فی السجود سر الصعود والعروج من التراب إلی رب الأرباب.

الأرض والتربة الحسینیة، ص 24.

شاید علت التزام شیعه به سجده بر روی تربت امام حسین – جدا از اینکه پاکیزه تر است واز جهت نظافت مناسب‌تر از سجده بر هر خاک و حصیری که غالبا پر از غبار و میکروب است – یک هدف عالی باشد وآن این است که وقتی نماز گذار پیشانیش را بر روی آن خاک می‌گذارد به یاد فداکاری امام حسین علیه السلام وخاندان پاکش - در راه دین وعقیده ومقابله با جور وفساد - بیفتد.

وچون سجده مهم‌ترین رکن نماز است و در روایت نیز آمده است که نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگارش، حالت سجده است؛ از این رو مناسب است که در هنگام سجده به سبب نهادن پیشانی بر تربت پاک ایشان به یاد کسانی افتد که بدن‌های خود را قربانی حق نمودند و روحشان به عالم بالا پرواز کرد؛ تا فروتنی پیدا کرده و سجود (پایین رفتن ظاهری) را با بالا رفتن (معنوی) همراه کند؛ و این دنیای پست و زینت‌های نابود شونده آن را کوچک بشمارد؛ وشاید همین مقصود از سجده بر تربت است تا – همانطور که در روایت آمده است - این سجده حجاب‌های هفتگانه آسمان را پاره کند. پس این سجده در واقع رمز بالا رفتن و عروج است از خاک به نزد پروردگار عالمیان.

منبع:http://shii.mihanblog.com

نظرات شما عزیزان: